Sen poder polo de agora extraer conclusións definitivas dos seus achados dos traballos de exhumación na fosa de San Miguel de Cabreira (Salvaterra de Miño) que comezaron o pasado 18 de novembro, o grupo Histagra do CISPAC (USC) atopou os corpos de catro individuos. Dende os colectivos da Memoria do Morrazo achegan a hipótese de que puideran ser cinco veciños desaparecidos en Moaña en 1936, dos que as súas familias reclaman a súa busca, exhumación e identificación, pero non se puido aínda verificar este punto.
Tal e como explica a historiadora do proxecto Conchi López, os traballos na fosa “foron complicados debido a que é un espazo que presenta unha estratigrafía complexa e un terreo que foi parcialmente alterado”. Na escavación atopáronse importantes niveis de recheo “ata chegar a localizar o enterramento de dous individuos, que foron exhumados para poder analizar os seus restos e comprobar se son vítimas da violencia golpista de 1936”. Nunha segunda fase, e unha vez chegado ao substrato natural, optouse por realizar unha ampliación, na que apareceron indicios de dous enterramentos máis, nos que se está traballando actualmente.
Segundo o informe histórico previo de Histagra, coa colaboración da Comisión pola recuperación da Memoria Histórica do Baixo Miño, Condado e Louriña e investigadores locais, “buscabamos o enterramento de cinco persoas que foron inscritas no rexistro civil de defuncións como «descoñecidas» o 19 de outubro de 1936, tras ser paseadas no lugar de Curros, a un escaso quilómetro do cemiterio onde foron inhumados”, explica Conchi López. Actualmente, dúas fillas/sobriñas dos moañeses reclaman ao equipo a procura, recuperación, identificación e entrega dos restos.
A desaparición foi un fenómeno “relativamente frecuente”, segundo sinalan os datos da base de datos de Nomes e Voces. Das 18.000 vítimas rexistradas, ao redor dunhas 5.000 foron asasinadas, e unha quinta parte foron desaparecidas. “É dicir, estamos a falar de nomes sen corpo e corpos sen nome, como é o caso desta fosa”, advirte a investigadora de Histagra.
Con esta exhumación o grupo Histagra dá por rematado o I Plan Cuadrienal de Memoria Democrática (2021-2024), financiado pola Secretaría de Estado de Memoria Democrática en colaboración coa USC e a Xunta de Galicia.
